ZMapp có phải là câu trả lời cho đại dịch Ebola mà thế giới đang tìm kiếm

Virut Ebola và đại dịch nó gây ra tại châu Phi đang làm các quốc gia trên thế giới hoang mang, lo lắng, không chỉ bởi sự lây lan nhanh chóng và dễ dàng của virut , bởi các triệu chứng bệnh rầm rộ, tỷ lệ tử vong cao mà còn bởi chưa có vaccin hay 1 phương thuốc đặc hiệu nào có thể điều trị căn bệnh này. Gần đây đã có 1 số trường hợp đã được điểu trị khỏi với liệu pháp ZMapp, nó mở ra tia hy vọng cho những người bị nhiễm Ebola và cộng đồng quốc tế.

Vậy thi ZMapp là gì và thực sự hiệu quả của nó đến đâu, liệu nó có phải là liều thuốc đặc hiệu cho căn bệnh Ebola?

  Hình ảnh virut Ebola

ZMapp thực chất là 1 hỗn hợp cooktail của 3 loại kháng thể đơn dòng được hiến tặng từ những người đã sống sót sau các vụ dịch Ebola trước đây. Đây là sản phẩm của sự cộng tác giữa công ty Mapp Biopharmaceutical và công ty Defyrus Inc, được chính phủ Mỹ và văn phòng sức khỏe cộng đồng Canada tài trợ.  ZMapp đã được dùng thử cho 1 số loài động vật và đã thu được kết quả tốt.

Sau những thành công của ZMapp trong việc điều trị cho 2 nhân viên y tê người Mỹ là Kent Brantly và Nancy Writebol tháng 8 vừa rồi, cục quản lý dược phẩm và thực phẩm (FDA) Hoa Kỳ đã xem xét để xử dụng rộng rãi liệu pháp này cho các bệnh nhân bị nhiễm Ebola khác

Quay trở lại những điều trị thử nghiệm từ năm1976, sau khi có tài liệu đẩu tiên ghi nhận về dịch bệnh chết người Ebola: máu của những người sống sót sau khi mắc bệnh đã được dùng cho những người đang bị bệnh. Ông David Heyman, nhà dịch tễ học ở trường Y học nhiệt đới và vệ sinh Luân Đôn – nguyên giám đốc điều hành phụ trách các bệnh lây truyền của WHO đã từng là 1 thành viên trong đội điều tra dịch ở Công gô, thu thập mẫu máu hàng tuần từ những người khỏi bệnh nói rằng vụ dịch đã chấm dứt trước khi các liều huyết thanh này được sử dụng ở Châu Phi nhưng một số mẫu huyết thanh sau đó đã được đưa cho một nhà nghiên cứu ở Anh, người này đã bị lây bệnh sau 1 tai nạn kim tiêm đâm trong lúc làm nghiên cứu trên một con lợn bị bệnh Ebola và người này đã sống sót.

Thử nghiệm huyết thanh của những người đã khỏi bệnh lại một lần nữa được sử dụng vào năm 1995 trong đợt dịch Ebola ở Kikwit, Công gô. Các bác sỹ đã dùng máu hiến tặng của 5 người sống sót sau khi bị bệnh để điều trị cho 8 bệnh nhân. 7 trong số 8 người này đã khỏi bệnh. Bản thân ông Kent Brantly, người sống sót sau khi được dùng ZMapp trong tháng 8 vừa qua cũng đã được truyền máu của 1 cậu bé 14 tuổi người bản địa đã khỏi bệnh trước khi sử dụng ZMapp. Tổ chức y tê tế giới cho biêt “Huyết thanh của những người đã khỏi bệnh sếp ở vị trí hàng đầu trong danh mục các liệu pháp điểu trị tiềm năng và đã được sử dụng trong các đợt dịch bệnh khác (ví dụ như dịch SARS ở Trung Quốc)”.

Tuy nhiên, cũng có những bệnh nhân không đáp ứng đối với liệu pháp ZMapp như trường hợp một nhà mục sư 75 tuổi tên là Miguel Pajares đã chết vào ngày 21/8/2014 mặc dù đã được dùng ZMapp hay như 1 trong 3 bệnh nhân ở Liberia, ông Abraham Borbor - 1 bác sỹ người Liberia đã được dùng liệu pháp này cũng đã tử vong hôm 25/8 vừa qua. Đối với trường hợp các bệnh nhân sống sót trong vụ dịch năm 1995 ở trên lại có những phân tích kết luận rằng những bệnh nhân này đã khỏi bệnh trước khi họ nhận được những liều huyêt thanh điều trị, và dường như là họ đã qua khỏi mà không cần đến liệu pháp điều trị này. Một nghiên cứu khác trên 1 loài khỉ được công bố năm 2007 đã chỉ ra rằng không ích gi khi truyền máu của các con khỉ sống sót cho các con bị bệnh. Ông Thomas Geisbert, một nhà nghiên cứu của trường Đại học chuyên ngành Y Texas ở Galveston – một trong các tác giả của nghiên cứu này cho rằng “Chất lượng của máu hoặc huyết thanh miễn dịch có thể thay đổi khác nhau từ người này sang người khác”. 

WHO đã cảnh báo về những liệu pháp chưa được kiểm chứng là “đang tạo ra những hy vọng không thực tế.. Công chúng cần phải hiểu rằng những sản phẩm này vẫn chưa được kiểm tra.Nó vẫn chưa được kiểm nghiệm trên người và chưa được các cơ quan quản lý phê duyệt, ngoại trừ trường hợp chăm sóc đặc biệt”

Vẫn chưa có 1 kế hoạch chính thức để phân phát những liều huyết thanh này cho những người mắc bệnh, nhưng WHO đã tuyên bố sẽ thông qua nếu việc tiếp cận điều trị là “an toàn và khả thi” và sẽ sẵn sàng làm việc tại những vùng đang bị ảnh hưởng bởi dịch Ebola để tăng cường hoạt động của hệ thống ngân hàng máu ở những nơi đó.

Cho đến nay, đã có ít nhất 2127 người bị nhiễm Ebola và 1145 người trong số đó đã chết ở Sierra Leone, Guinea, Liberia và Nigeria. WHO cảnh báo số lượng người thực tê bị bệnh không được thống kê còn cao hơn nhiều. Đây là vụ dịch Ebola lớn nhất theo ghi nhận từ trước tới giờ.

Trong khi vẫn còn rất nhiều tranh cãi khác nhau giữa việc có cần thiết hay không những thử nghiệm nữa trên người cũng như động vật về hiệu quả thật sự cũng như tác dụng phụ của liệu pháp này trước khi nó được sử dụng rộng rãi trong cộng đồng, Ủy ban dân tộc của WHO cho rằng hoàn toàn phù hợp về đạo đức khi sử dụng những thuốc chưa được phê chuẩn như ZMapp trong hoàn cảnh đặc biệt như dịch Ebola hiện nay.